“Người se duyên cho mối tình Việt – Úc”
Anh em ở Trung tâm Nông nghiệp công nghệ cao (NNCNC), thuộc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN-PTNT) Khánh Hòa (KH) vẫn nhớ như in cái ngày cách đây hơn 3 năm khi có một ông Tây đã gần 60 tuổi đến gõ cửa Trung tâm xin nhờ giúp đỡ… trồng xoài Úc. Nếu lúc đó ông John Ed. Morton không trưng ra giấy tờ chứng minh mình là Chủ tịch, kiêm Tổng Giám đốc Công ty Nông sản có tiếng của nước Úc là EMU, Chủ tịch Hiệp hội Cây ăn quả Bắc Quensland (Úc) và là một trong 10 gương mặt nông dân tiêu biểu của đất nước Kangaroo thì ai cũng nghĩ đó là một gã… hâm.
Khi nhớ lại những ngày đầu “khởi nghiệp” tại đất KH, ông John tâm sự: “Qua sách báo, giới thiệu của bạn bè, tôi được biết Việt Nam là một trong số ít các nước ở châu Á chuyên về trồng xoài, trong đó có nhiều giống xoài địa phương khá nổi tiếng. Cuối năm 2002, khi đến Việt Nam, tôi được Tiến sĩ Nguyễn Văn Châu, Viện trưởng Viện Cây ăn quả miền Nam giới thiệu muốn trồng xoài thì phải đến Cam Ranh. Vậy là tôi tức tốc có mặt tại đây và đến bây giờ cho thấy quyết định trên là sáng suốt”.
Sau thời gian khảo sát, chọn lựa vùng đất thích hợp, ông John đã liên kết với Trung tâm NNCNC KH triển khai trồng thí điểm 9 ha xoài tại khu vực Suối Dầu, Diên Khánh. Thời gian đầu ông đưa từ Úc sang trồng thử nghiệm 2 giống xoài đã nổi tiếng trên thị trường thế giới là R2E2 (Mangiferaindica L.Var) và KP (Kensingtonpride).
Điều khá bất ngờ là ông John không phải bê nguyên giống xoài Úc qua đây trồng mà toàn bộ gần 1 vạn cành giống được chuyển bằng máy bay từ Úc sang đã được ghép với gốc xoài địa phương. Và không ai ngờ “mối tình Việt – Úc” lại xanh tươi, đơm hoa kết trái nhanh chóng như vậy. Do được chăm sóc theo đúng quy trình kỹ thuật nên vườn xoài Việt – Úc phát triển với tốc độ nhanh không ngờ, chỉ đến năm thứ 2 đã có nhiều cây ra hoa đơm trái. Điều lý thú là trước đó, các cán bộ kỹ thuật của Trung tâm cũng đem cành xoài Hoà Lộc, xoài Cát Trắng ghép với gốc xoài Cam Ranh nhưng kết quả không cao, nhiều năm liền không ra trái.
Mô hình nhà máy chế biến xoài xây dựng tại Cam Đức, Cam Ranh.
Thừa thắng xông lên, ông John xin thêm 100 ha đất tại Khánh Vĩnh với quyết tâm đưa xoài Úc lên núi. Ngoài ra, ông còn đến một số địa phương ở Cam Ranh để phổ cập giống xoài của quê hương mình. Đến nay, giống xoài Úc đang dần “bén duyên” ở đất KH. Hiện đã có nhiều hộ gia đình ở Cam Ranh, Diên Khánh, Khánh Vĩnh trồng thử nghiệm giống xoài này với tổng diện tích gần 30 ha và tất cả đều cho kết quả khả quan. Trung tuần tháng 5-2006, 9 ha xoài mà ông cùng Trung tâm NNCNC của tỉnh trồng thí điểm đã bắt đầu thu hoạch với kết quả ngoài mong đợi.
Nặng lòng với đất Khánh Hòa
Hành trình ông John đưa cây xoài Úc đến với KH là cả một quá trình gian nan và đầy tâm huyết. Thời gian đầu, với lời đề nghị giúp đỡ của lãnh đạo địa phương, ông đã từng đem xoài KH đi chào hàng khắp nơi. Ông phải mang từng giỏ xoài đi giới thiệu với khách hàng đủ nước, đủ giới, vận dụng cả các mối quan hệ làm ăn mật thiết, thế nhưng đến đâu sau khi thử qua người ta cũng lắc đầu. Khuyết điểm chính của xoài KH là không rõ nguồn gốc, nghĩa là không có thương hiệu, về chất lượng thì độ xơ quá lớn, dư lượng kháng sinh quá cao, nước nhiều… Nói tóm lại, con đường cho xoài địa phương ra nước ngoài quá mù mịt.
Trở về Úc, nhưng lòng dạ ông vẫn để ở KH, đứng ngồi không yên. Bà Susan Jane Morton – vợ ông – nhớ lại: “Sau khi thất bại trong việc giới thiệu xoài KH ra nước ngoài, chồng tôi luôn day dứt và tâm niệm phải làm một điều gì đó cho người nông dân ở KH, nhất là phải tạo ra được sản phẩm nông nghiệp có giá trị để xuất khẩu. Đặc biệt từ khi ông Võ Lâm Phi, lúc đó là Phó Chủ tịch tỉnh cùng đoàn cán bộ Sở NN-PTNT sang Úc, đến tận nơi thăm gia đình chúng tôi thì chồng tôi càng nặng lòng hơn với vùng đất này”.
Và như đã nói ở trên, giữa năm 2003 ông kết hợp với Trung tâm NNCNC trồng thí điểm 9 ha xoài Úc tại Suối Dầu. Đáng nói là toàn bộ kinh phí đầu tư ban đầu như kéo điện, lắp đặt hệ thống tưới tự động, cây giống, công lao động… trị giá hàng trăm triệu đồng, cũng như trả tiền công chăm sóc, phân thuốc trong suốt 3 năm (mỗi năm khoảng 50 triệu đồng) đều do ông tài trợ.
Có thể nói, 100 ha xoài mà ông đang trồng tại Khánh Vĩnh thực sự là một kỳ công. Ngay anh em trồng rừng cũng phải ái ngại khi thấy ông lên xin một vùng đất sỏi đá, heo hút để trồng xoài. Chưa kể biết bao kinh phí bỏ ra, chỉ riêng công sức ông đi về, lăn lộn ở vùng miền núi này cũng đã khiến mọi người kính phục. Nhưng tất cả đều có lý do của nó. Ông lập luận đơn giản: Ở đồng bằng, điện nước đầy đủ, xoài lên xanh tốt thì có gì lạ. Tôi muốn chứng minh cho bà con địa phương thấy, bất cứ nơi đâu nếu chúng ta làm đúng kỹ thuật, đều có thể trồng được cây xoài Úc.
Đặc biệt, để gắn chặt hơn với việc phát triển cây xoài Úc tại KH, Công ty TNHH EMU Việt Nam của ông đã lập dự án xây dựng nhà máy chế biến xoài tại Cam Đức, Cam Ranh. Toàn bộ dự án này có diện tích 6,6 ha với kinh phí đầu tư trên 1 triệu USD, trong đó có 5 ha là mô hình khuyến nông, chủ yếu là điểm trình diễn trồng xoài Úc cho bà con nông dân ở mọi nơi đến tham quan học tập. Riêng nhà máy chế biến xoài đã được khởi công xây dựng và dự kiến đến tháng 11 sẽ hoàn thành.
Ngoài ra, với mối quan hệ của mình, ông John đang vận động tài trợ một chương trình phát triển công nghệ chế biến sau thu hoạch tại KH; đồng thời “mai mối” cho bạn bè, các đối tác làm ăn của mình đầu tư vào KH (chủ yếu là các loại cây ăn quả).
Triển vọng cho ngành xoài xuất khẩu Khánh Hòa
Tuy mới là bước khởi đầu nhưng thực tế cho thấy việc phát triển cây xoài Úc tại KH là đầy triển vọng.
Diện tích xoài Úc được trồng tại trại Suối Dầu của Trung tâm NNCNC giữa tháng 6-2003, đến nay đã cho một mùa bội thu. Đặc biệt, năm nay trong lúc bà con khắp nơi kêu rên vì mất mùa nặng thì vườn xoài Úc vẫn hơn hớn đầy những quả. Có những cây thu hoạch được 60 quả, cân nặng từ 0,5 đến 1,2kg/quả. Anh Võ Ngọc Thái, Phó Giám đốc Trung tâm NNCNC cho chúng tôi biết: “Thật kinh ngạc, ngay chúng tôi cũng không ngờ giống xoài Úc này lại phát triển nhanh và hiệu quả đến vậy”.
Chính ông John cũng thừa nhận về sản lượng, chất lượng, giống xoài Việt – Úc không thua kém gì so với xoài “chính hãng”, nhưng quan trọng hơn cả là về màu sắc nó ăn đứt giống xoài chính gốc trồng tại Úc.
Lô hàng đầu tiên này được xuất sang Đức, Singapore, Hồng Kông để chào hàng. Trước khi thu hoạch 1 tuần, đoàn khách hàng gồm những siêu thị lớn ở nước ngoài đã sang tận nơi để kiểm tra các công đoạn trồng, chăm sóc và đóng gói. Có một lợi thế rất lớn để cây xoài Úc trồng ở KH bảo đảm được đầu ra, đó là Công ty mẹ EMU ở Úc có mối làm ăn với nhiều nước trên thế giới, kể cả những thị trường khó tính như Nhật Bản, Hàn Quốc, các nước Ả Rập, khối EU… Quan trọng nhất là mùa xoài ở Việt Nam trái vụ với bên Úc nên có thể cung cấp quanh năm cho các siêu thị trên thế giới.
Hiện nay, Công ty đã làm việc với người nông dân, bảo đảm giá thu mua ở mức 8.000đ/kg loại 1 và 5.000đ/kg loại 2. Ngoài ra, để phát triển nhanh diện tích xoài ở địa phương, Công ty cho mượn giống, sau khi thu hoạch sẽ hoàn trả vào tiền bán xoài. Về lâu dài, khi vùng nguyên liệu đã đủ, ngoài dây chuyền đóng gói, Công ty sẽ đầu tư chế biến nước xoài ép, bột xoài, kem xoài… Ông John cam kết sẽ hỗ trợ, hướng dẫn kỹ thuật trồng và chăm sóc cho tất cả bà con nông dân nào có nguyện vọng trồng xoài Úc. Hiện Trung tâm NNCNC luôn có đủ nguồn cây giống “chính phẩm” để cung cấp cho bà con.
Chuyện về Mr John “trồng xoài kiểu Úc” trên đất KH chắc chắn sẽ còn nhiều điều lý thú. Và hy vọng đó chỉ là bước khởi đầu cho một mối lương duyên tốt đẹp về sau.
Nguồn : Nguyễn Khôi (https://baokhanhhoa.vn/)
